Tầm quan trọng của sữa non (sữa vàng đầu tiên)

Sữa non ngày càng được ưa chuộng tại Việt Nam. Vậy chúng ta hãy cùng tìm hiểu về tầm quan trọng của sữa non đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ nhỏ, đồng thời biết đến một số quan niệm sai lầm về sữa non được lưu truyền trong dân gian.

Sữa non là một chất lỏng dày, màu trắng vàng có thể được biểu hiện từ vú trong tam cá nguyệt thứ ba. Sự tiết sữa bị ức chế khi mang thai bởi estrogen và progesterone. Sữa non có nhiều protein và ít carbohydrate và chất béo hơn sữa mẹ trưởng thành. Sữa non rất giàu immunoglobulin A (IgA), giúp bảo vệ trẻ khỏi bị nhiễm trùng. Sữa non cũng giúp thiết lập hệ vi sinh đường ruột bình thường ở trẻ sơ sinh.

Sữa non của con người là thực phẩm lý tưởng cho trẻ sơ sinh của con người và tốt hơn là sữa công thức hoặc sữa từ các động vật khác. Tỷ lệ chất dinh dưỡng trong sữa mẹ khác với các động vật khác và do đó phù hợp hơn với con người.

Mặc dù công thức mô phỏng sữa mẹ càng nhiều càng tốt, nhưng các thành phần của sữa non và sữa trưởng thành, chẳng hạn như immunoglobulin, bạch cầu, cũng như chất chống oxy hóa, enzyme và hormone, mang lại lợi ích cho sữa non và sữa mẹ trưởng thành hơn nhiều so với sữa công thức. Điều này thường rất đúng với những trẻ sinh non dễ bị nhiễm trùng hơn và được hưởng lợi rất nhiều từ việc nhận sữa non và sữa mẹ.

Sữa non có nhiều lợi ích cho trẻ mới sinh: giúp bé xây dựng hệ thống miễn dịch mạnh mẽ (chứa kháng thể và bạch cầu); tạo ra một lớp phủ cứng trên dạ dày & ruột của bé để giữ cho vi trùng không gây bệnh; giúp ngăn ngừa vàng da và loại bỏ các chất thải độc hại; cung cấp cho não, mắt và trái tim của bé sự pha trộn đúng chất dinh dưỡng để phát triển; chứa hàm lượng cao protein, muối, chất béo và vitamin cung cấp dinh dưỡng đầy đủ cho bé. Nó là thức ăn hoàn hảo cho trẻ sơ sinh; giúp ngăn ngừa lượng đường trong máu thấp ở trẻ sơ sinh.

Lượng sữa non bao nhiêu thì đủ cho bé? Bình thường chỉ nên cho bé uống 1-4 muỗng cà phê sữa non mỗi ngày vì dạ dày bé có kích thước rất nhỏ, mặc dù nó tăng kích thước mỗi ngày. Hãy chắc chắn cho bé bú mẹ thường xuyên như mong muốn để giúp nguồn sữa bắt đầu mạnh mẽ.

Và khi nào thì sữa non ngừng sản xuất? Cơ thể mẹ sẽ sản xuất sữa non trong khoảng 2-5 ngày sau khi sinh. Sau khi cơ thể mẹ ngừng sản xuất sữa non thì sữa chuyển tiếp sẽ xuất hiện, đây là sự pha trộn giữa sữa non và sữa trưởng thành hơn. Vào thời điểm sữa chuyển tiếp xuất hiện, dạ dày trẻ sơ sinh đã bắt đầu căng ra và bây giờ có thể uống nhiều sữa hơn cùng một lúc.

Tuy nhiên, theo một khảo sát gần đây, vẫn có 42% người Việt vắt bỏ sữa non trong những ngày đầu sau sinh, vì thế những giọt “sữa vàng” quý giá đã bị lãng phí. Đây là hậu quả của những ngộ nhận đáng tiếc trong xã hội. Sữa non trong tiếng Anh còn được gọi là “sữa vàng đầu tiên”. Thế nhưng không biết do đâu lại có tên tiếng Việt là sữa non. Chính vì cách đặt tên này mà gây ra nhiều hiểu lầm về sữa vàng đầu tiên quý giá. Rằng nó còn non, non có nghĩa chưa chín, nó chưa đủ tốt, uống vào bé sẽ bị đau bụng.

Nhiều người Việt vắt bỏ sữa non những ngày đầu sau sinh và chờ đến khi hết “cái sữa trong trong”, rồi nào là phải “nhồi xôi nóng cho sữa trong vú mau chín” và sữa đã “chuyển màu trắng” thì trẻ mới được bú mẹ. Những quan niệm như trên thật sự rất sai lầm. Trẻ con của chúng ta mất hẳn cơ hội được nhận trọn vẹn sữa non quý giá! Để đánh giá đúng về loại sữa đặc biệt này, có lẽ chúng ta nên bắt đầu từ việc gọi nó là “sữa vàng đầu tiên”.

Thông thường, vào khoảng tuần thứ 16-20 của thai kỳ, trong bầu vú mẹ sẽ diễn ra quá trình hoàn chỉnh của tế bào tạo sữa (lactocytes – nang sữa) và những giọt sữa vàng đầu tiên bắt đầu được tạo ra, cho đến khoảng 72h sau khi sinh. Như vậy, sữa vàng đầu tiên đã có sẵn trong bầu vú mẹ từ trước khi người mẹ chuyển dạ sinh. Do đó, mẹ sinh non, sinh thường, sinh mổ đều có sẵn sữa vàng đầu tiên dành cho con mình.

Để sữa vàng đầu tiên tiết ra kịp thời, cần sự có mặt của hormon oxytocin. Hormon này có được nhiều sau khi sinh nếu ngay sau khi sinh da con được tiếp xúc với da mẹ và bú mút vú mẹ liên tục càng sớm càng tốt. Sữa vàng đầu tiên có thể vàng đậm, vàng nhạt, trắng trong, hơi hồng, hơi nâu, hơi cam…

1. O’Conner, M.,(1998). Anatomy and Physiology: Milk Composition.
2. Gilbert C, Foster A. Childhood blindness in the context of VISION 2020–the right to sight. Bull World Health Organ. 2001;79(3):227-232.
3. Hanson, L., Korotkonva, M., The Importance of Colostrum, Breastfeeding May Boost baby’s Own Immune System. (2002). Pediatric Infectious Disease Jour; 21:816-821.
4. Spangler, A., Randenberg, A., Brenner, M., Howette, M., (2008). Belly Models as Teaching Tools: What is Their Utility? Journal Of Human Lactation. May 2008, vol 24; no 2.
5. Dionna. (2010). The Composition on Human Milk Part 1. Attachment Parenting.
6. La Leche League, International. Colostrum: General.
7. Pribylova J et al. Colostrum of healthy mothers contains broad spectrum of secretory IgA autoantibodies. J Clin Immunol. 2012;32(6):1372-1380.
8. Bode L. Human milk oligosaccharides: every baby needs a sugar mama. Glycobiology. 2012;22(9):1147-1162.
9. Mitra S, Rennie J. Neonatal jaundice: aetiology, diagnosis and treatment. Br J Hosp Med (Lond). 2017;78(12):699-704.